AHKAF SÜRESI
Ayet Sayısı 35
بِسْــــــــــــــــــــــمِ اﷲِارَّحْمَنِ ارَّحِيم
حمٓ ﴿١﴾ تَنزِيلُ ٱلْكِتَٰبِ مِنَ ٱللَّهِ ٱلْعَزِيزِ ٱلْحَكِيمِ ﴿٢﴾ مَا خَلَقْنَا ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَآ إِلَّا بِٱلْحَقِّ وَأَجَلٍ مُّسَمًّىۚ وَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ عَمَّآ أُنذِرُواْ مُعْرِضُونَ ﴿٣﴾ قُلْ أَرَءَيْتُم مَّا تَدْعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ أَرُونِى مَاذَا خَلَقُواْ مِنَ ٱلْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِى ٱلسَّمَٰوَٰتِۖ ٱئْتُونِى بِكِتَٰبٍ مِّن قَبْلِ هَٰذَآ أَوْ أَثَٰرَةٍ مِّنْ عِلْمٍ إِن كُنتُمْ صَٰدِقِينَ ﴿٤﴾ وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّن يَدْعُواْ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَن لَّا يَسْتَجِيبُ لَهُۥٓ إِلَىٰ يَوْمِ ٱلْقِيَٰمَةِ وَهُمْ عَن دُعَآئِهِمْ غَٰفِلُونَ ﴿٥﴾ وَإِذَا حُشِرَ ٱلنَّاسُ كَانُواْ لَهُمْ أَعْدَآءً وَكَانُواْ بِعِبَادَتِهِمْ كَٰفِرِينَ ﴿٦﴾ وَإِذَا تُتْلَىٰ عَلَيْهِمْ ءَايَٰتُنَا بَيِّنَٰتٍ قَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لِلْحَقِّ لَمَّا جَآءَهُمْ هَٰذَا سِحْرٌ مُّبِينٌ ﴿٧﴾ أَمْ يَقُولُونَ ٱفْتَرَىٰهُۖ قُلْ إِنِ ٱفْتَرَيْتُهُۥ فَلَا تَمْلِكُونَ لِى مِنَ ٱللَّهِ شَيْـًٔاۖ هُوَ أَعْلَمُ بِمَا تُفِيضُونَ فِيهِۖ كَفَىٰ بِهِۦ شَهِيدًۢا بَيْنِى وَبَيْنَكُمْۖ وَهُوَ ٱلْغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ ﴿٨﴾ قُلْ مَا كُنتُ بِدْعًا مِّنَ ٱلرُّسُلِ وَمَآ أَدْرِى مَا يُفْعَلُ بِى وَلَا بِكُمْۖ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَىٰٓ إِلَىَّ وَمَآ أَنَاْ إِلَّا نَذِيرٌ مُّبِينٌ ﴿٩﴾ قُلْ أَرَءَيْتُمْ إِن كَانَ مِنْ عِندِ ٱللَّهِ وَكَفَرْتُم بِهِۦ وَشَهِدَ شَاهِدٌ مِّنۢ بَنِىٓ إِسْرَٰٓءِيلَ عَلَىٰ مِثْلِهِۦ فَـَٔامَنَ وَٱسْتَكْبَرْتُمْۖ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَهْدِى ٱلْقَوْمَ ٱلظَّٰلِمِينَ ﴿١٠﴾ وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَوْ كَانَ خَيْرًا مَّا سَبَقُونَآ إِلَيْهِۚ وَإِذْ لَمْ يَهْتَدُواْ بِهِۦ فَسَيَقُولُونَ هَٰذَآ إِفْكٌ قَدِيمٌ ﴿١١﴾ وَمِن قَبْلِهِۦ كِتَٰبُ مُوسَىٰٓ إِمَامًا وَرَحْمَةًۚ وَهَٰذَا كِتَٰبٌ مُّصَدِّقٌ لِّسَانًا عَرَبِيًّا لِّيُنذِرَ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ وَبُشْرَىٰ لِلْمُحْسِنِينَ ﴿١٢﴾ إِنَّ ٱلَّذِينَ قَالُواْ رَبُّنَا ٱللَّهُ ثُمَّ ٱسْتَقَٰمُواْ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ﴿١٣﴾ أُوْلَٰٓئِكَ أَصْحَٰبُ ٱلْجَنَّةِ خَٰلِدِينَ فِيهَا جَزَآءًۢ بِمَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ ﴿١٤﴾ وَوَصَّيْنَا ٱلْإِنسَٰنَ بِوَٰلِدَيْهِ إِحْسَٰنًاۖ حَمَلَتْهُ أُمُّهُۥ كُرْهًا وَوَضَعَتْهُ كُرْهًاۖ وَحَمْلُهُۥ وَفِصَٰلُهُۥ ثَلَٰثُونَ شَهْرًاۚ حَتَّىٰٓ إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُۥ وَبَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِىٓ أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ ٱلَّتِىٓ أَنْعَمْتَ عَلَىَّ وَعَلَىٰ وَٰلِدَىَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَٰلِحًا تَرْضَىٰهُ وَأَصْلِحْ لِى فِى ذُرِّيَّتِىٓۖ إِنِّى تُبْتُ إِلَيْكَ وَإِنِّى مِنَ ٱلْمُسْلِمِينَ ﴿١٥﴾ أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ نَتَقَبَّلُ عَنْهُمْ أَحْسَنَ مَا عَمِلُواْ وَنَتَجَاوَزُ عَن سَيِّـَٔاتِهِمْ فِىٓ أَصْحَٰبِ ٱلْجَنَّةِۖ وَعْدَ ٱلصِّدْقِ ٱلَّذِى كَانُواْ يُوعَدُونَ ﴿١٦﴾ وَٱلَّذِى قَالَ لِوَٰلِدَيْهِ أُفٍّ لَّكُمَآ أَتَعِدَانِنِىٓ أَنْ أُخْرَجَ وَقَدْ خَلَتِ ٱلْقُرُونُ مِن قَبْلِى وَهُمَا يَسْتَغِيثَانِ ٱللَّهَ وَيْلَكَ ءَامِنْ إِنَّ وَعْدَ ٱللَّهِ حَقٌّ فَيَقُولُ مَا هَٰذَآ إِلَّآ أَسَٰطِيرُ ٱلْأَوَّلِينَ ﴿١٧﴾ أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ حَقَّ عَلَيْهِمُ ٱلْقَوْلُ فِىٓ أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِم مِّنَ ٱلْجِنِّ وَٱلْإِنسِۖ إِنَّهُمْ كَانُواْ خَٰسِرِينَ ﴿١٨﴾ وَلِكُلٍّ دَرَجَٰتٌ مِّمَّا عَمِلُواْۖ وَلِيُوَفِّيَهُمْ أَعْمَٰلَهُمْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ﴿١٩﴾ وَيَوْمَ يُعْرَضُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ عَلَى ٱلنَّارِ أَذْهَبْتُمْ طَيِّبَٰتِكُمْ فِى حَيَاتِكُمُ ٱلدُّنْيَا وَٱسْتَمْتَعْتُم بِهَا فَٱلْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ ٱلْهُونِ بِمَا كُنتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ فِى ٱلْأَرْضِ بِغَيْرِ ٱلْحَقِّ وَبِمَا كُنتُمْ تَفْسُقُونَ ﴿٢٠﴾ وَٱذْكُرْ أَخَا عَادٍ إِذْ أَنذَرَ قَوْمَهُۥ بِٱلْأَحْقَافِ وَقَدْ خَلَتِ ٱلنُّذُرُ مِنۢ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِۦٓ أَلَّا تَعْبُدُوٓاْ إِلَّا ٱللَّهَ إِنِّىٓ أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ ﴿٢١﴾ قَالُوٓاْ أَجِئْتَنَا لِتَأْفِكَنَا عَنْ ءَالِهَتِنَا فَأْتِنَا بِمَا تَعِدُنَآ إِن كُنتَ مِنَ ٱلصَّٰدِقِينَ ﴿٢٢﴾ قَالَ إِنَّمَا ٱلْعِلْمُ عِندَ ٱللَّهِ وَأُبَلِّغُكُم مَّآ أُرْسِلْتُ بِهِۦ وَلَٰكِنِّىٓ أَرَىٰكُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ ﴿٢٣﴾ فَلَمَّا رَأَوْهُ عَارِضًا مُّسْتَقْبِلَ أَوْدِيَتِهِمْ قَالُواْ هَٰذَا عَارِضٌ مُّمْطِرُنَاۚ بَلْ هُوَ مَا ٱسْتَعْجَلْتُم بِهِۦۖ رِيحٌ فِيهَا عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿٢٤﴾ تُدَمِّرُ كُلَّ شَىْءٍۭ بِأَمْرِ رَبِّهَا فَأَصْبَحُواْ لَا يُرَىٰٓ إِلَّا مَسَٰكِنُهُمْۚ كَذَٰلِكَ نَجْزِى ٱلْقَوْمَ ٱلْمُجْرِمِينَ ﴿٢٥﴾ وَلَقَدْ مَكَّنَّٰهُمْ فِيمَآ إِن مَّكَّنَّٰكُمْ فِيهِ وَجَعَلْنَا لَهُمْ سَمْعًا وَأَبْصَٰرًا وَأَفْـِٔدَةً فَمَآ أَغْنَىٰ عَنْهُمْ سَمْعُهُمْ وَلَآ أَبْصَٰرُهُمْ وَلَآ أَفْـِٔدَتُهُم مِّن شَىْءٍ إِذْ كَانُواْ يَجْحَدُونَ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُواْ بِهِۦ يَسْتَهْزِءُونَ ﴿٢٦﴾ وَلَقَدْ أَهْلَكْنَا مَا حَوْلَكُم مِّنَ ٱلْقُرَىٰ وَصَرَّفْنَا ٱلْءَايَٰتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ﴿٢٧﴾ فَلَوْلَا نَصَرَهُمُ ٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِ ٱللَّهِ قُرْبَانًا ءَالِهَةًۢۖ بَلْ ضَلُّواْ عَنْهُمْۚ وَذَٰلِكَ إِفْكُهُمْ وَمَا كَانُواْ يَفْتَرُونَ ﴿٢٨﴾ وَإِذْ صَرَفْنَآ إِلَيْكَ نَفَرًا مِّنَ ٱلْجِنِّ يَسْتَمِعُونَ ٱلْقُرْءَانَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قَالُوٓاْ أَنصِتُواْۖ فَلَمَّا قُضِىَ وَلَّوْاْ إِلَىٰ قَوْمِهِم مُّنذِرِينَ ﴿٢٩﴾ قَالُواْ يَٰقَوْمَنَآ إِنَّا سَمِعْنَا كِتَٰبًا أُنزِلَ مِنۢ بَعْدِ مُوسَىٰ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ يَهْدِىٓ إِلَى ٱلْحَقِّ وَإِلَىٰ طَرِيقٍ مُّسْتَقِيمٍ ﴿٣٠﴾ يَٰقَوْمَنَآ أَجِيبُواْ دَاعِىَ ٱللَّهِ وَءَامِنُواْ بِهِۦ يَغْفِرْ لَكُم مِّن ذُنُوبِكُمْ وَيُجِرْكُم مِّنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ ﴿٣١﴾ وَمَن لَّا يُجِبْ دَاعِىَ ٱللَّهِ فَلَيْسَ بِمُعْجِزٍ فِى ٱلْأَرْضِ وَلَيْسَ لَهُۥ مِن دُونِهِۦٓ أَوْلِيَآءُۚ أُوْلَٰٓئِكَ فِى ضَلَٰلٍ مُّبِينٍ ﴿٣٢﴾ أَوَلَمْ يَرَوْاْ أَنَّ ٱللَّهَ ٱلَّذِى خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضَ وَلَمْ يَعْىَ بِخَلْقِهِنَّ بِقَٰدِرٍ عَلَىٰٓ أَن يُحْۦِىَ ٱلْمَوْتَىٰۚ بَلَىٰٓ إِنَّهُۥ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ ﴿٣٣﴾ وَيَوْمَ يُعْرَضُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ عَلَى ٱلنَّارِ أَلَيْسَ هَٰذَا بِٱلْحَقِّۖ قَالُواْ بَلَىٰ وَرَبِّنَاۚ قَالَ فَذُوقُواْ ٱلْعَذَابَ بِمَا كُنتُمْ تَكْفُرُونَ ﴿٣٤﴾ فَٱصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُوْلُواْ ٱلْعَزْمِ مِنَ ٱلرُّسُلِ وَلَا تَسْتَعْجِل لَّهُمْۚ كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَ مَا يُوعَدُونَ لَمْ يَلْبَثُوٓاْ إِلَّا سَاعَةً مِّن نَّهَارٍۭۚ بَلَٰغٌۚ فَهَلْ يُهْلَكُ إِلَّا ٱلْقَوْمُ ٱلْفَٰسِقُونَ ﴿٣٥﴾ [سُورَةُ الْاَحْقَافِ :: ١-٣٥]
Rahman we Rahym bolan Allahyñ ady bilen
1. Ha Mim. 2. Kitabyň indirilişi, hökmany güýjüň eýesi, höküm we dana-paýhaslylygyň eýesi Allah tarapyndyr. 3. Biz gökleri, ýeri we ikisiniň arasyndakylary hak we dana-paýhaslyga laýyklykda we belli bir wagtyň içinde ýaratdyk. Iňkär edenler bolsa, duýdurylan zatlaryndan ýüz öwürýändirler. 4. Şeýle diý: “Allahy goýup çokunanlaryňyzy gördüňizmi? Maňa görkeziň, ýer-ýüzünden nämäni ýaradypdyrlar? Ýogsa-da gökleriň ýaradylyşynda olaryň bir şärikligi barmy? Eger-de dogry aýtýanlardan bolsaňyz mundan ozalky bir kitap ýa-da bir habaryň galyndysy bolsun getiriň maňa!” 5. Allahy goýup kyýamat gününe çenli özüne jogap berip bilmejek zatlara çokunandan has azgyn kimdir? Eýsem olar, bularyň çokunýandyklaryndan habarsyzdyrlar. 6. Ynsanlar (Kyýamat güni) jemlenende, ol çokunan zatlary özlerine duşman bolar we olaryň ybadatlaryny hem iňkär ederler. 7. Aýatlarymyz olara aç-açan okalanda, ol kapyr bolanlar özlerine gelende Hak (kitap Gurhan) üçin pikir etmän, “Bu aç-açan bir gözbagçylykdyr” diýdiler. 8. Ýogsa-da “Ony tosladymy” diýýärler? Şeýle diý: “Eger-de men ony toslan bolsam, Allahdan geljek bolan jeza garşy siz meniň üçin hiç zat edip bilmersiňiz. Ol, siziň hakynda şerraýlyk eden zadyňyzy has gowy biler. Meniň bilen siziň araňyzda şaýat hökmünde Ol ýeter! Ol, köp bagyşlaýandyr we köp rehimdarlyk edendir.” 9. Şeýle diý: “Men toslama pygamber däldirin. Maňa we size nämäniň garaşýandygyny (boljagyny) hem bilmen. Men diňe maňa wahyý bilen bildirilene tabyn bolaryn. Men diňe aç-açan bir duýdurýançydyryn.” 10. Şeýle diý: “Näme diýersiňiz? Belki bu Allah gatyndan bolsa we siz hem ony iňkär eden bolsaňyz, Israýyl ogullaryndan bir şaýat hem munuň meňzeşini (Töwratda görüp) şaýatlyk edip ynanan halatynda siz ýene-de ulumsylyk toslan bolsaňyz (nähaklyk etdigiňiz bolmazmy?). Şübhesiz Allah zalymlar toplumyny dogry ýola salmaz”. 11. Iňkär edenler, ynananlar üçin “Eger-de ol Gurhan gowy bir zat bolsady, olar ony kabul etmekde bizi ozyp bilmezdiler” diýdiler. Onuň bilen dogry ýoly tapmandyklary üçin; “Bu köne bir toslamadyr” diýerler. 12. Mundan ozal bir ýol görkeziji we rehimdarlyk hökmünde Musanyň kitaby hem bardy. Bu bolsa, ony tassyklaýan we zalymlyk edenleri duýdurmak, ýagşylyk edenlere buşlamak üçin arap dilinde indirilen bir kitapdyr. 13. “Şübhesiz Rabbymyz Allahdyr” diýip soňra-da dogry bolanlara hiçbir gorky ýokdyr, olar gynanmazlaram. 14. Olar jennetlikdirler. Edenlerine garşylyk şol ýerde ebedi galarlar. 15. Biz ynsana ene-atasyna gowy seretmegini buýurdyk. Ejesi ony nähili kynçylyklar bilen garnynda göterdi we dogurdy. Onuň (ejesiniň garnynda) götermegi we süýtden aýrylmagynyň möhleti (jemi) otuz aýdyr. Ahyry kämillik ýaşyna ýetip, kyrk ýaşyna baranda şeýle diýer: “Maňa we ene-atama beren nygmatlaryňa şükür etmegimi, seniň razy boljagyň salyh amallary işlemegimi, maňa ylham ber. Neslimi hem salyhlardan kyl. Şüphesiz men saňa döndüm. Hakykatdan hem men saňa boýun bolanlardandyryn.” 16. Ine, edenleriniň ýagşysyny kabul etjegimiz we günälerini bagyşlajagymyz bu ynsanlar jennetde boljaklar arasyndadyrlar. Bu, olara ozaldan bäri berlip gelinen dogry bir sözdir. 17. Enesi we Atasyna, “Üff size! Menden ozalky ençeme nesiller gelip geçse-de meni gaýtadan direldilmek bilen gorkuzýarsyňyzmy?” diýene olar, Allaha sygynyp, “Nälet bolsun saňa! Iman et, Allahyň wadasy hakdyr” diyyärler, ol bolsa, “Bu köneleriň ertekilerinden başga bir zat däldir” diýýärdi. 18. Ynha olar, özlerinden ozal jynlardan we ynsanlardan gelip geçen toplumlar içinde, haklarynda ol sözün (azabyň) baran ynsanlarydyr. Şübhesiz olar zyýana galanlardyr. 19. Her kimiň edenine görä derejeleri bardyr. Bu bolsa Allahyň olara edenleriniň garşylygyny doly bermegi üçindir. Asla olara haksyzlyk edilmez. 20. Iňkär edenleriň ataşa atylan güni, (olara şeýle diýiler:) “Dünýädäki durmuşyňyzda gowulyklaryňyzy bitirdiňiz. Olaryň keýpini gördüňiz. Bu gün bolsa ýer-ýüzünde haksyz ýere ulumsylyk toslamagyňyzdan we ýoldan çykmagyňyz sebäpli biabraýçylykly azap bilen jezaňyzy çekersiňiz.” 21. Özünden ozal we soňra duýdurýançylardan gelip geçmiş bolan Ad kowmynyň dogany (Hudy) ýatla! Hany Ahkafdaky kowmyny, “Diňe Allaha ybadat ediň, sebäbi men siziň adyňyza uly bir günüň azabyndan gorkýaryn” diýip duýdurypdy. 22. Olar bolsa, “Sen bizi ylahlarymyzdan aýyrmak üçinmi geldiň? Dogryny aýtýanlardan bolsaň bizi gorkuzýan zadyňy başymyza getir” diýdiler. 23. Hud, “Bu hakda maglumat diňe Allahyň gatyndadyr. Men size, meniň bilen göýberileni duýdurýaryn. Ýöne men sizi jahyllyk eden bir kowym hökmünde görýärin” diýdi. 24. Ol azaby jülgelerine tarap ýaýran bir bulut hökmünde görenlerinde, “Bu bize ýagmyr getiren bir bulutdyr” diýdiler. Hud, “Ýok, ol siziň gyssagly gelmegini islän zadyňyzdyr. Içinde gazaply azap bolan bir şemaldyr” diýdi. 25. “Ol, Rabbymyň buýrugy bilen ähli zady ýer bilen ýegsan eder.” diýýärkä öýlerinden başga hiç-bir zatlary görünmez hala geldi. Ynha biz, günä iş eden toplymy şeýle jezalandyrarys. 26. Kasam bolsun! Size bermedigimiz mümkinçilik we häkimiýeti olara beripdik. Özlerine gulaklar, gözler we kalplar beripdik. Ýöne gulaklarynyň, gözleriniň we kalplarynyň olara bir peýdasy bolmady. Sebäbi Allahyň aýatlaryny iňkär edýärdiler. Kemsitýän zatlary olary gurşap aldy. 27. Kasam bolsun! Biz daş-töweregiňizdäki ýurtlary hem ýok etdik. (Dogry ýola) dönsinler diýip aýatlary gaýta-gaýta aýan etdik. 28. Allahy goýup oňa ýakyn bolmaklary üçin edinen ylahlary, olara kömek bersedi. Gaýtam tersine olary ýüzin goýup taşlap ýitirim bolup gitdiler. Bu olaryň ýalany we toslaýan zatlarydyr. 29. Hany Gurhany diňlemek üçin jynlardan bir toparyny saňa ugradypdyk. Olar, onuň huzyryna baranda biri-birlerine “Dymyň!” diýdiler. Gurhanyň okalmagy gutaranda bolsa duýdurýançy hökmünde kowymlaryna dolandylar. 30. Şeýle diýdiler: “Eý kowmymyz! Şübhesiz biz, Musadan soňra indirilen, özünden ozalky kitaplary tassyklaýan, hakykata we dogry ýola salan bir kitap diňledik.” 31. “Eý kowmymyz! Allahyň çakylykçysyna tabyn boluň, oňa iman edin we günäleriňizi bagyşlasyn we sizi gazaply bir azapdan halas etsin” 32. Kim Allahyň çakylykçysyna tabyn bolmasa, ýer-ýüzünde Allahy ejiz goýup hem bilmez. Olar üçin Allahdan başga dost hem ýokdyr. Ynha olar aç-açan azanlardyr. 33. Gökleri we ýeri ýaradan we olary ýaratmakdan ýadamaýan Allahyň, ölüleri direltmäge güýjiniň ýetjekdigini görmedilermi? Elbetde şübhesiz Ol, her zada hakykaty bilen güýji ýetendir. 34. Iňkär edenlere ataşa atylan güni, “Bu hakykat däl ekenimi?” diýler. Olar, “Hawa, Rabbymyza kasam bolsun! Hakykat ekeni” diýerler. Allah, “Şeýle bolsa iňkär etmegiňiz sebäpli azaby çekiň!”diýer. 35. Eý Muhammed! Onda berk kararlylygyň eýesi pygamberleriň sabyr edişi ýaly sabyrly bol. Olar üçin howlukma. Olar özlerine habar berilen azaby gören güni, edil dünýäde gündiziň bir wagtyndan başga galmadyk (ýaşamadyk) ýaly duýarlar. Bu bir duýduryşdyr. Diňe ýoldan çykan toplum helak ediler.